Soms denk ik bij opera- of theatervoorstellingen: "mag deze onzin eindelijk ophouden?!" . Soms denk ik: "ik wil het nog een keer zien!" Vanavond was het bij De Nationale Opera première van Pique Dame!
Vorige première van mijn 20e of meer Don Giovanni was het echt tandenknarsend de rit ondergaan. Don Giovanni in een peperduur bos op draaischijf. Volslagen onzin! Voor wie mij niet kent: ik hoef echt niet bijna echte decors zoals het libretto van destijds voorschrijft! In tegendeel. En ik hoef echt niet zoals die dame bij het Wagnergenootschap 30 jaar geleden zich beklaagde: hij zingt " Mit dem staff in meine Hand..." en hij had helemaal geen staf! <sic> (voor de leken: hij verteld over jaren geleden, toen hij met zijn staf in de hand...)
Nee integendeel, ik ben op Expo '58 in Brussel voor het eerst geconfronteerd met een van de eerste multi media voorstellingen "avant la lettre", LATERNA MAGICA van de toen buiten Tsecho-Slovakije nog onbekende Josef Svoboda. Fascinerende trukendoos show die ik in Antwerpen in 1963, '68 en in Praag in 93? met een balletavond teruggezien heb.
Wat heeft dat met deze voorstelling te maken? Meer dan men weet of kan herinneren. :)
Dit is niet de 20e productie zoals Don Giovanni, maar wel zeker de 20e + voorstelling van 4 producties waarvan ik 2 producties (toenmalige Nederlandse Opera Stichting Amsterdam dir. Edo de Waard en Canadian Opera Company Toronto dir. Richard Bonnige) van voor de piano generale tot laatste voorstelling gevolgd heb. Dus, al kan ik geen lezing geven omdat ik feitelijk te weinig "weet" van Tjaikovsky, ik ken het werk toch vrij "aardig". ;)
Wat maakt deze productie zo bijzonder:
Allereerst was het Concertgebouw Orkest olv Mariss Jansons niet "op dreef" maar VERPLETTEREND! Ik dacht een paar jaar geleden dat Giergiev niet naar de koren te stijgen was met Russisch werk, maar dit was IMO en voorzover het geheugen niet selectief is, toch de beste muzikale uitvoering ooit!
De cast (rolbezetting) was IMO op één uitzondering na, top van top! Het koor van de NO wordt met het jaar beter en beter! Behalve vocaal - dat al uitstekend was - kan je inmiddels niet meer uitmaken wie koorlid of toegevoegde mimespeler is! Echt chapeau!
Hoewel ik zeker luister, ben ik natuurlijk vooral in het theater geïnteresseerd! Als oud danser, choreograaf, licht- en decorontwerper met uitstapjes als kostuumontwerper, decorschilder en requisieten maker (eigenlijk alles behalve zingen, want dat kan ik echt niet) en als belichter/ technicus/toneelmeester (81-88 de Meervaart)
Nu kom ik dus terug op mijn inspirator: Josef Svoboda! Als decor en vooral lichtontwerper konden destijds sommige kenners zeggen: "dat heb je van Svoboda!" Hoewel ik eigenlijk een Richard Pilbrow belichter ben. Maar ja, woorden wekken voorbeelden strekken! En de kenners hadden gelijk! Heb ik nu "als kenner" gelijk? :D
Het decor is feitelijk een Hollywood 1920 uitwerking van slemirige Vaudeville bedenksels die ook de basis zijn van vele illusionten truken, die Svoboda herbedacht en op grote schaal op toneel waarmaakte. De illusie opnieuw maar met dan nieuwste mogelijkheden op het toneel zetten. Net als de 100 jaar oude Houdini illusionisten trukendoos die tot op heden in Las Vegas telkens in een nieuw jasje, maar feitelijk hetzelfde, iedereen met stomme verbazing en ongeloof achterlaat. Het was vanavond schitterend! Mijn enige kritiek op decor: jammer dat de truk blootgegeven werd om een minuutje IMO onnodig effect waarbij de zaal "weerspiegeld" en dus de truuk blootgegeven werd. Zonde. :( Want behalve het "Ooh" effect had het dramatisch IMO geen enkele zin.
Dan de regie / concept: Om te beginnen haal ik diep adem als tijdens (soms nog voor) een ouverture iets bedacht is dat mimisch en-scène gezet is. Doorgaans ga ik na het einde van de ouverture zuchten. Doorgaans dus! Maar ook vanavond was ik "gespannt"oftewel door een "aha!!" ervaring, bijzonder geïnteresseerd! Gelijk even kritiek: kenner of leek, het was soms verwarrend! Ze hebben Tjaikowsky (zeg maar soort geest) op het toneel gezet -en bij sommige nummers een geestige opvulling - maar soms is er een ander "als Tjaikowsky" . :/ Dat was ook de kritiek van mede-oud gedienden die het stuk in originele vorm eveneens goed kennen. "Waarom is X plots Tjaikowsky? :/ " Juist leken kwamen het ons vragen. De verklaring was ons allen "kenners" duister! Mijn enige verklaring is dat het team waarschijnlijk wegens het concept (hoe doen we het anders) is gaan brainstormen en in een soort tunnelvisie de verklaring vonden. Dàt is IMO het nadeel van hedendaags "democratisch" teamwork!
Maar hierna heb ik alleen maar lof! De " Personenführung" (interactie tussen hoofdrolspelers) het koor, het deed mij vooral aan wijlen Götz Friedrich denken. Ook een beetje aan David Pountney en nog wat "oud gedienden" die ik behalve van producties ook héél persoonlijk ken (-de) Zelfs mijn man Hans Nieuwenhuis heeft sommige beelden dat homosexualitiet naast gokken en rol had, 30+ ? jaar geleden min of meer gemaakt in zijn Pique Dame (QUEEN OF SPADES) regie in Toronto!
Nog een woord van kritiek: Wagner kreeg een soort van staking van de koetsiers, omdat hij in zijn (terecht betere) Parizer Verzion van Tanhauser he ballet in de proloog liet optreden waardoor de koetsiers hun "danseuses" niet konden zien. Mijn kritiek op de meeste Russische opera's is dat na een climax er gedwongen(!) een vrolijke noot moest komen. Ik "haat" die voorlaatste scène (met het oorspronkelijke ballet) waar effe gezellig gedanst word. Mooie muziek hoor! Maar in het verhaal.... BULLSHIT! Het moest toen perse! Immers.... Le Beau monde stond de vorige akte wodka te zuipen en moesten voor ze naar huis gingen met hun danseuse... (ik vooral danseur!) nog even opgewekt worden!
Geen hond die vandaag nog enige "wetenschap" heeft waarom het ballet perse in de 2e en laatste akte moesten optreden. :D
Ik ben helaas te ziek om alles na te kijken of op te zoeken en hier te bevestigen met voetnoten. Was al blij dat ik vandaag alsnog ben kunnen gaan en dit episteltje te kunnen schrijven.
Tot slot: de zaal was -dankzij de zichtlijnen omdat het decor ook bij de ROH Covent Garden moet gaan dus veel kleiner - dus totaal vol! Plaatsen die gewoonlijk leeg blijven omdat je anders nog een keer moet gaan aan de andere kant om de andere helft te zien, waren compleet bezet! Mijn advies aan het Muziektheater is dus: zet producties als dit neer! Full house! :)
Advies gaan/noway: ALS er nog kaarten zijn, ik zag het op 2e balcon vandaag, GAAN! *****! Niet te missen 3 uur! :)
P.s. Alles is altijd In My Opinion, maar héél vaak zijn oude professionals het met mij eens! Als het om het vak gaat. En ja, de een houdt/haat newwave, Wagner, barock, .... Kwestie van muziek smaak! Maar goed gemaakt theater, @ 1600 of 2016 , als iets goed gedaan is..... Zijn we het eens. :)
Voor rolverdeling, kaartverkoop en Meer: operaballet.nl op 21 juni wordt deze productie ook (grtis) live uitgezonden! Zie operabalet.nl/live
